Ο καταστροφικός σεισμός στη Λισαβόνα, πριν από 69 χρόνια, απασχολεί ακόμη και σήμερα τους σεισμολόγους, ενώ δεν έχει σβηστεί από τη μνήμη των Πορτογάλων.
Στις 9:20 το πρωί της 1ης Νοεμβρίου 1755, ανήμερα της εορτής των Αγίων Πάντων για τους καθολικούς, η Λισαβόνα συγκλονίζεται από την ισχυρή σεισμική δόνηση, ενώ ακολουθούν τσουνάμι και φωτιές.
Οι σεισμολόγοι στις μέρες μας εκτίμησαν ότι το μέγεθος του σεισμού ήταν 9 Ρίχτερ, ενώ περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους, αριθμός που αντιστοιχεί στο μισό του πληθυσμού της πόλης και στο ένα τρίτο του πληθυσμού της Πορτογαλίας εκείνη την εποχή.
Ο σεισμός διήρκεσε από τρεισήμισι έως έξι λεπτά και προκάλεσε μεγάλα ρήγματα μέσα στην πόλη, εκ των οποίων ορισμένα είχαν πλάτος πέντε μέτρων.
Σπουδαία οικοδομήματα της πόλης, όπως το Παλάτι του βασιλιά Ζοζέφ Α’, η ολοκαίνουργια Όπερα και το Βασιλικό Νοσοκομείο των Αγίων Πάντων, το μεγαλύτερο δημόσιο νοσοκομείο της Ευρώπης, κατέρρευσαν σαν τραπουλόχαρτα.
Η κατάσταση στη Λισαβόνα ήταν απερίγραπτη. Ο πρωθυπουργός, Σεμπαστιάο Ντε Μέλο, διέταξε τους υπαλλήλους του «θάψτε τους νεκρούς και ταΐστε τους ζωντανούς», ενώ για να αποτρέψει τις λεηλασίες στην κατεστραμμένη πόλη, δεν δίστασε να διατάξει την εκτέλεση 34 ατόμων, επειδή παράκουσαν τις εντολές του στρατού, που είχε αναλάβει να εμπεδώσει την τάξη.
Σχεδόν αμέσως, άρχισε το έργο της αποκατάστασης και της ανοικοδόμησης της Λισαβόνας. Με σύμμαχο την ανθηρή οικονομική κατάσταση της χώρας, προσελήφθησαν αρχιτέκτονες, μηχανικοί και χιλιάδες οικοδόμοι και μέσα σ’ ένα χρόνο, τα ερείπια είχαν καθαρισθεί και τα πρώτα σχέδια είχαν εκπονηθεί.
Μεγάλες πλατείες και φαρδιές λεωφόροι ήταν το σήμα – κατατεθέν της Νέας Λισαβόνας και όταν κάποιος ρώτησε τότε τον πρωθυπουργό για την αναγκαιότητα των μεγάλων δρόμων, εκείνος απάντησε «μια μέρα θα είναι πολύ μικροί».
Επίσης, με εντολή και καθοδήγηση του πρωθυπουργού, συγκεντρώθηκε πολύτιμο υλικό από τις υπηρεσίες του για τις συνθήκες της σεισμικής δόνησης, το οποίο αξιοποιήθηκε δεόντως από τους επιστήμονες και τους σύγχρονους σεισμολόγους, προκειμένου να αποκαλύψουν τα μυστικά του καταστροφικού σεισμού.
Ο ίδιος ζήτησε και πέτυχε να κατασκευαστούν τα πρώτα αντισεισμικά οικοδομήματα, ενώ οι υπηρεσίες δημιούργησαν τον πρώτο προσομοιωτή σεισμού. Ήταν ξύλινα σπιτάκια, η σεισμική αντοχή των οποίων δοκιμαζόταν με τις μικροδονήσεις που δημιουργούσαν στρατιώτες, οι οποίοι βημάτιζαν γύρω απ’ αυτά.
Ο αντίκτυπος του καταστροφικού σεισμού στην Ευρώπη
Ο καταστροφικός σεισμός έχει τεράστιο αντίκτυπο σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι θεολόγοι της εποχής δεν μπορούσαν να εξηγήσουν πώς η οργή του Θεού ξέσπασε σε μια πόλη πιστών καθολικών με αναρίθμητες εκκλησίες που κατέρρευσαν στη στιγμή, τη μέρα μιας μεγάλης θρησκευτικής εορτής.
Φιλόσοφοι του Διαφωτισμού, όπως ο Ιμάνουελ Καντ, προσπάθησαν να διατυπώσουν με λογικά επιχειρήματα τη δική τους θεωρία για το φαινόμενο, ο Βολτέρος αφιέρωσε ένα ποίημά του στη Λισαβόνα που χάθηκε («Poeme sur la desastre de Lisbonne»), ενώ ο Καντ μελέτησε με ζήλο ό,τι γράφτηκε στην εποχή του για το σεισμό και έδωσε τη δική του εξήγηση για τις αιτίες που τον προκάλεσαν.
Οι σεισμοί, σύμφωνα με τον μεγάλο Γερμανό φιλόσοφο, προκαλούνται από μεγάλες μετακινούμενες υπόγειες σπηλιές, που είναι γεμάτες με θερμά αέρια. Η θεωρία του αποδείχθηκε χρήσιμη, καθώς ήταν μια από τις πρώτες συστηματικές προσπάθειες να εξηγηθούν οι σεισμοί με όρους επιστημονικούς και όχι μεταφυσικούς.
Ο καταστροφικός σεισμός των 6,5 Ρίχτερ που ισοπέδωσε τη Θεσσαλονίκη το 1978, μέσα από 13 σπάνιες φωτογραφίες
Καταστροφικός σεισμός – Χρήσιμες πληροφορίες: Πρόκειται για έναν σεισμό, που προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Ο σεισμός έλαβε χώρα στις 20 Ιουνίου του 1978. Η ώρα που πραγματοποιήθηκε ήταν στις 11.00 το βράδυ. Όσον αφορά την έντασή του, εκείνη έφτανε τα 6,5 Ρίχτερ.
Σπάνιες φωτογραφίες από τον καταστρεπτικό σεισμό τραβήχτηκαν από τον αείμνηστο καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ, Κωνσταντίνο Σολδάτο. Είχε προηγηθεί μία περίοδος έντονης προσεισμικής δραστηριότητας. Η συγκεκριμένη προσεισμική περίοδος είχε μεγαλύτερους προσεισμούς. Εκείνοι έφτασαν τα 5,8 Ρίχτερ (σ.σ.24/5/78) και τα 5,3 Ρίχτερ (σ.σ. 19/6/78).
Ο καταστροφικός απολογισμός ήταν 49 νεκροί. Από εκεί και πέρα, οι τραυματίες ήταν εκατοντάδες και οι άστεγοι χιλιάδες. Αξίζει να σημειωθεί πως εκατοντάδες ήταν και τα κτίρια που κατέρρευσαν ή που πληγώθηκαν ανεπανόρθωτα. Τα περισσότερα θύματα προκάλεσε η κατάρρευση της πολυκατοικίας στην Πλατεία Ιπποδρομίου. Στη συγκεκριμένη περιοχή, βρίσκεται σήμερα το Κέντρο Ιστορίας της Θεσσαλονίκης.
