Το νεκρομαντείο ήταν ένας ναός αφιερωμένος στον Άδη, τον θεό του Κάτω Κόσμου και την σύζυγό του την Περσεφόνη. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι οι σοροί των νεκρών αποσυντίθεντο στο χώμα, όμως οι ψυχές τους απελευθερώνονταν και ταξίδευαν στον Κάτω Κόσμο μέσω μιας χαραμάδας. Οι ψυχές των νεκρών είχαν ιδιότητες που δεν διέθεταν οι ζωντανοί, όπως για παράδειγμα την ικανότητα να προβλέπουν το μέλλον.
Η αρπαγή της Περσεφόνης από τον Άδη.
Γι ´αυτό το λόγο έφτιαχναν τους ναούς σε μέρη τα οποία θεωρούνταν πύλες του Κάτω Κόσμου και όπου οι ζωντανοί μπορούσαν να επικοινωνήσουν με τους νεκρούς για να μάθουν τις προφητείες τους. Αυτός ο ναός ονομαζόταν νεκρομαντείο.
Υπήρχαν πολλά νεκρομαντεία, όπως του Ποσειδώνα στο Ακρωτήριο Ταίναρο (ονειρομαντείο Ταινάρου), της Ερμιόνης στην Αργολίδα, της Κύμης, αρχαίας ελληνικής αποικίας στην Κάτω Ιταλία και της Ηράκλειας στον Πόντο. Αυτό όμως που κρατούσε τα σκήπτρα ήταν το νεκρομαντείο της Ηπείρου. Το νεκρομαντείο της Ηπείρου βρισκόταν στο σημείο συνάντησης τριών εκ των πέντε ποταμών που οδηγούσαν στο βασίλειο του Άδη. Τα τρία αυτά ποτάμια ήταν ο Αχέροντας (ο ποταμός της λύπης), ο Πυριφλεγέθων (αυτός με τις πύρινες φλόγες) και ο Κωκυτός (αυτός που θρηνεί). Το νεκρομαντείο ανακαλύφθηκε από τον Έλληνα αρχαιολόγο τον Σωτήρη Δάκαρη την δεκαετία του 1960.
Το εσωτερικό μιας υπόγειας αίθουσας στο νεκρομαντείο της Ηπείρου
Στην Οδύσσεια του Ομήρου, ο Οδυσσέας κατεβαίνει στον Κάτω Κόσμο μέσω του νεκρομαντείου για να συναντήσει τον τυφλό μάντη Τειρεσία προκειμένου να ζητήσει τη βοήθειά του για να επιστρέψει στην πατρίδα του την Ιθάκη.
Η «προφητεία» του Περίανδρου Αναφορά στο νεκρομαντείο γίνεται και στις Ιστορίες του Ηροδότου.
Ο Ηρόδοτος γράφει για τον Περίανδρο, τον τύραννο της Κορίνθου. Σύμφωνα με την ιστορία, ο Περίανδρος ήθελε να επικοινωνήσει με τη νεκρή γυναίκα του την Μέλισσα για να του αποκαλύψει που είχε κρύψει ένα χρηματικό ποσό. Όταν οι απεσταλμένοι του Περίανδρου στον Άδη της ζητούν να τους αποκαλύψει το μέρος που έκρυψε τα χρήματα, εκείνη αρνείται επειδή ήταν γυμνή και κρύωνε αφού ο Περίανδρος δεν είχε φροντίσει στην κηδεία της να κάψει καλά τα ρούχα που θα την συνόδευαν στον Κάτω Κόσμο. Τότε ο Περίανδρος διέταξε όλες τις Κορίνθιες να βγάλουν τα ρούχα τους. Στη συνέχεια τα έκαψε σαν προσφορά στη γυναίκα του η οποία με τη σειρά της αποκάλυψε το σημείο με τα κρυμμένα χρήματα.
Το νεκρομαντείο της Ηπείρου αναφέρεται σε πολλά γραπτά κείμενα
Η επικοινωνία με τον Κάτω Κόσμο δεν ήταν προνόμιο μόνο των ισχυρών, αφού ακόμα και οι απλοί πολίτες μπορούσαν να επισκεφτούν τα νεκρομαντεία για να μάθουν τα μελλούμενα. Έμπαιναν πρώτα σε ένα σκοτεινό θάλαμο και έκαναν διαφορα τελετουργικά με σκοπό να καταφέρουν να έρθουν σε επικοινωνία με τους νεκρούς. Μετά την προετοιμασία, ένας ιερέας τους οδηγούσε σε μία άλλη αίθουσα ακόμα πιο κάτω, όπου γινόταν η θυσία ενός ζώου και στη συνέχεια περνούσαν από τρεις πύλες που συμβόλιζαν την είσοδο στον Κάτω Κόσμο.
Μετά από αυτή τη διαδικασία ήταν πλέον σε θέση να συναντήσουν τους νεκρούς. Κάποιες γραπτές αναφορές κάνουν λόγο για φαντάσματα και σκιές που έβλεπαν οι νεκρομάντεις. Οι ειδικοί το αποδίδουν στη χρήση κάποιων ψυχοτρόπων ουσιών που ίσως λάμβαναν οι μάντεις. Εκτός απ ´αυτό όμως υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα που παραπέμπουν στην ύπαρξη κάποιας ειδικής μηχανής, μίας έξυπνης επινόησης, που επέτρεπε στα «φαντάσματα» να αιωρούνται μέσα στην αίθουσα. Το 167 π. Χ οι Ρωμαίοι λεηλάτησαν και κατέστρεψαν το νεκρομαντείο της Ηπείρου. Τον 18ο αιώνα ένας ναός αφιερωμένος στον Ιωάννη τον Βαπτιστή χτίστηκε πάνω στο ίδιο μέρος. Το νεκρομαντείο ανασκάφηκε τα έτη 1958-1964 και 1976-1977 υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής Εταιρείας και ήταν το πρώτο ιερό και μαντείο των θεών του Κάτω Κόσμου που έγινε γνωστό.
