Πώς χτίστηκε και λειτουργεί το «Θαύμα του Κόσμου»
Φανταστείτε ένα μέρος όπου όλοι δικαιούνται ένα πολυτελές σπίτι κι ένα καλό αυτοκίνητο και έχουν αυτομάτως καταθέσεις στην τράπεζα της τάξης των 250.000 δολαρίων.
Είναι δίκαιο να πεις πως ο κόσμος εκεί είναι τουλάχιστον ευκατάστατος, σε μια χώρα μάλιστα που τέτοιες παροχές συνδέονται με τα προνόμια της ανώτερης τάξης.
Ήταν τον Αύγουστο του 2009 όταν άρχισε να ξεδιπλώνεται η ιστορία του εξόχως μυστηριώδους κινεζικού χωριού Huaxi στην ανατολική επαρχία Τσιανγκσού. Ο φακός των ξένων ανταποκριτών έπιασε τον πρώην γραμματέα του κόμματος Wu Renbao να παρουσιάζει περιχαρής το αναπτυξιακό θαύμα του μικρού αγροτικού χωριού.
Η στιγμή της αποκάλυψης δεν ήταν μάλιστα καθόλου τυχαία, καθώς το εμβληματικό καμάρι της σοσιαλιστικής οικονομίας της Κίνας συνέπιπτε με τα 60 χρόνια του Κομμουνιστικού Κόμματος στην εξουσία της αχανούς χώρας (1 Οκτωβρίου 1949).
Το Huaxi, το «Θαύμα του Κόσμου», όπως το αποκαλούσε ο αξιωματούχος, ερχόταν ως επιστέγασμα όλων αυτών των δεκαετιών που η Λαϊκή Δημοκρατία απέρριπτε την ελεύθερη αγορά, για να την αγκαλιάσει κατόπιν ολόψυχα, σε ένα χαρακτηριστικό και απαράμιλλα ιδιοσυγκρασιακό κράμα καπιταλιστικής οικονομίας με κομμουνιστικά χαρακτηριστικά.
Και το Huaxi ήταν ακριβώς αυτό, το «πλουσιότερο χωριό της Κίνας», όπως το αποκαλούσε ο άνθρωπος που θα έφευγε από τον κόσμο το 2013, μια ήρεμη αγροτική κοινότητα που είχε μετατραπεί στον απόλυτο κομμουνιστικό παράδεισο. Ό,τι ξέρουμε ακόμα και σήμερα για το μυστηριώδες χωριό προέρχεται από το στόμα του εμπνευστή του Renbao και από τις σπέκουλες των μέσων ενημέρωσης και τις ιδεολογικές καταβολές του καθενός.
Οι πρώτοι εξάλλου από τους 2.000 «εγγεγραμμένους κατοίκους» απαγορευόταν να μιλήσουν στους ξένους ανταποκριτές, όπως είχε αποκαλύψει η τοπική εφημερίδα «China Chronicle» και επιβεβαίωσαν με τραγικό τρόπο πλήθος δημοσιογράφων του εξωτερικού.
Τρία χρόνια αργότερα, το 2012, η εφημερίδα «China Daily» αποκάλυψε πως οι κάτοικοι της πρότυπης αυτής σοσιαλιστικής πολιτείας δικαιούνταν παροχές και πολυτέλειες πρωτόγνωρες για την Κίνα: ακριβά σπίτια και ευρωπαϊκά αυτοκίνητα, άμεση και δωρεάν πρόσβαση σε πειραματικές δομές υγείας και παιδείας, αλλά και 250.000 δολάρια στην τράπεζα.
Ο φωτογραφικός φακός κατέγραφε το χωριό όσο χτιζόταν και φαινόταν πως ο διαχειριστής Renbao δεν φειδόταν χρημάτων και δαπανών, σηκώνοντας έναν θεόρατο ουρανοξύστη 72 ορόφων, το 15ο ψηλότερο κτίριο της Κίνας, οικοδομώντας τεράστια οικιστικά τετράγωνα με κομψές βιλίτσες και φτιάχνοντας ένα «Πάρκο του Κόσμου» με αντίγραφα των πιο σημαντικών μνημείων της υφηλίου, από το Άγαλμα της Ελευθερίας μέχρι και την Αψίδα του Θριάμβου.
Και πάνω που έμοιαζαν όλα ιδανικά και τακτοποιημένα στο ειδυλλιακό και παραμυθένιο Huaxi, άρχισαν να καταφτάνουν οι πρώτες αναφορές για «κομμουνιστική φυλακή» όπου οι κάτοικοι δούλευαν 7 μέρες τη βδομάδα στις κοινοτικές φάμπρικες και τα προνόμια τα δικαιούνταν μόνο οι ιστορικοί κάτοικοι του χωριού, καθώς οι νεοφερμένοι δεν είχαν τέτοιες τιμές.
Συν του ότι, κυρίως ότι δηλαδή, όποιος εγκατέλειπε οριστικά τη ζωή στο Huaxi, έχανε τα πάντα. Ακόμα και τις καταθέσεις του, που δεν ήταν εξάλλου δικές του…
Ένα κινέζικο χωριό αλλιώτικο από τα άλλα
Όσο ξετυλιγόταν ο μίτος της ιστορίας, όλο και περισσότερες λεπτομέρειες έβγαιναν στη φόρα. Το Huaxi ήταν πράγματι μια ιδέα του υψηλόβαθμου αξιωματούχου τότε Wu Renbao περί «σοσιαλιστικού παραδείσου», μόνο που οι πρώτες απόπειρες είχαν ξεκινήσει από το 1961.
Η ιδέα που διέπνεε μάλιστα το project ήταν εξόχως… καπιταλιστική: ο Renbao πίστευε ακράδαντα πως η υλική ευημερία ήταν το κλειδί για την ευτυχία, κι έτσι ονειρευόταν μια κοινότητα όπου όλοι θα είχαν λεφτά, αυτοκίνητο κι ένα καλό σπίτι, ολοκληρώνοντας την ανέλπιστη τύχη με μια χαρούμενη οικογένεια.
Οι πρώτοι κάτοικοι, οι άνθρωποι που κατοικούσαν ιστορικά στον μικρό αγροτικό οικισμό δηλαδή, αμείβονταν με μερίδιο από τα κέρδη του χωριού, κι έτσι γίνονταν ολοένα και πλουσιότεροι κάθε χρόνο. Δεν αποκλείεται να είχαν λάβει κι ένα επίδομα της τάξης των 100.000 δολαρίων ως μπόνους, κάτι που δύσκολα επιβεβαιώνεται ωστόσο.
Αυτό που ξέρουμε από τα ρεπορτάζ των κινεζικών εφημερίδων ήταν το τίμημα για τις ανέσεις για τις πολυτέλειες. Ο καλοκουρδισμένος βιομηχανικός μηχανισμός του Huaxi δούλευε ασταμάτητα για να παράγει κέρδος και οι κάτοικοι εργάζονταν χωρίς ρεπό εφτά μέρες τη βδομάδα, 365 μέρες τον χρόνο.
Ο Renbao αναγνώρισε κάποια στιγμή πως η συνεχής εργασία θα έβλαπτε τον βαθμό ικανοποίησης των κατοίκων. Κι έτσι σκέφτηκε τα ταξίδια. Πώς να ταξιδέψεις όμως δουλεύοντας ασταμάτητα; Μα με μια βόλτα στο Πάρκο του Κόσμου φυσικά! Εκεί θα μπορούσαν να δουν όσα λαχταρούσε η καρδιά τους, από την Όπερα του Σίδνεϊ και ένα μέρος του Σινικού Τείχους μέχρι την παριζιάνικη Αψίδα του Θριάμβου κι ένα κακοφτιαγμένο αντίγραφο του νεοϋορκέζικου Αγάλματος της Ελευθερίας να στρογγυλοκάθεται σε έναν ακόμα πιο τσαπατσούλικο Λευκό Οίκο.
Κάπου μισό αιώνα αργότερα, ο αξιωματούχος ήταν έτοιμος να επιδείξει στον πλανήτη το «Θαύμα του Κόσμου», ένα χωριό τόσο αλλιώτικο από τα φτωχά αγροτικά χωριά της Κίνας με τους ορυζώνες και τα καροτσάκια χειρός. Ποιο άλλο είχε αγάλματα καμωμένα από καθαρό χρυσό; Όπως αυτό το ολόχρυσο βόδι που βρισκόταν στον 60ό όροφο του κοσμήματος του Huaxi, αυτόν τον ουρανοξύστη των 328 μέτρων που επέβλεπε όλη την κοινότητα;
Ο Renbao έλεγε το 2010 πως το πρότυπο χωριό στήθηκε πράγματι το 1961 μεταμορφώνοντας τη γεωργική κοινότητα σε μια ευημερούσα πολιτεία, μέσω της ραγδαίας εκβιομηχάνισης, των σύγχρονων αγροτικών μεθόδων αλλά και της ευέλικτης παραγωγής μεταξύ χαλυβουργίας και υφαντουργίας.
Ήταν όμως και το άλλο: η συνεταιριστική αυτή παραγωγή μπήκε στο χρηματιστήριο το 1998 και ήταν πια μια στιβαρή εταιρία που απέδιδε καραβιές χρημάτων. Αυτή ήταν η οικονομική καρδιά του Huaxi, ένας όμιλος συνεργαζόμενων επιχειρήσεων και θυγατρικών που λειτουργούσε με άψογο καπιταλιστικό τρόπο, εξάγοντας προϊόντα σε περισσότερες από 40 χώρες.
Το Huaxi ήταν τώρα το μέρος όπου συνέρρεαν οι Κινέζοι για να μάθουν πώς να γίνουν πλούσιοι. Και το 2009, όταν ο υπόλοιπος κόσμος -συμπεριλαμβανομένης και της Κίνας- προσπαθούσε να ανακάμψει από την παγκόσμια οικονομική ύφεση, το Huaxi έμοιαζε σαν ένα παράλληλο σύμπαν ευμάρειας.
Ήταν όμως έτσι;
Ακροβατώντας μεταξύ παραδείσου και κόλασης
Ο Clifford Coonan του «Independent» κατάφερε το 2012 να επισκεφτεί το «Θαύμα του Κόσμου» και να ξεναγηθεί επισήμως από την Tina Yao στον θεόρατο πύργο των 430 εκατ. δολαρίων, που όπως παρατηρούσε ο δημοσιογράφος «είναι ψηλότερος από οτιδήποτε στο Λονδίνο». Και πράγματι είναι.
Ο Coonan επιβεβαίωσε την απίστευτη πολυτέλεια τόσο του ουρανοξύστη όσο και των ιδιωτικών κατοικιών, μιλώντας καθαρά για «πολυτελή αυτοκίνητα» που έφερναν βόλτα στους δρόμους. Κάθε κάτοικος ήταν πράγματι μέτοχος στον εισηγμένο κολοσσό, επιβεβαίωνε, καθώς η ξεναγός ήταν κάτι παραπάνω από πρόθυμη να του παράσχει κάθε διαθέσιμο ισολογισμό. Ακόμα και δωρεάν λάδι έπαιρναν για το μαγείρεμα και όλα έμοιαζαν μεγάλα και αξιοπερίεργα, αν και «σχετικά κακόγουστα», παρατηρούσε κάπως πικρόχολα.
Το χωριό υποδεχόταν πια τουλάχιστον 2 εκατ. τουρίστες τον χρόνο που έρχονταν να θαυμάσουν την κοινότητα των μετόχων. Οι 1.600 μάλιστα από αυτούς καθάριζαν από τις μετοχές τους τουλάχιστον 100.000 δολάρια τη χρονιά, συμπεριλαμβανομένων των μισθών, των μπόνους παραγωγικότητας και των συνταξιοδοτικών προνομίων.
Ακόμα και οι τοιχογραφίες και οι αφίσες στους δρόμους ήταν τελείως διαφορετικές εδώ. Αντί για τις γνώριμες σοσιαλιστικού τύπου παραστάσεις με τους χαρούμενους και μυώδεις εργάτες, στο Huaxi έβλεπες ευτυχισμένες οικογένειες μέσα σε πολυτελείς βιλίτσες να κοσμούν δρόμους και συνοικίες. Και λευκές BMW, πολλές λευκές BMW, να οργώνουν την πολύβουη κοινότητα.
Ο κυνικός πραγματισμός του Renbao φαινόταν να έχει αποδώσει καρπούς: το Huaxi συμπεριφερόταν σαν μια κανονική πόλη της Δύσης, υιοθετώντας ακόμα και τη φτηνότερη εργασία των μεταναστών. Οι -εσωτερικοί- μετανάστες αντιπροσώπευαν πια το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού, χωρίς ωστόσο να καρπώνονται τα προνόμια των κατοίκων-μετόχων. Ένα διαφορετικό αφήγημα άρχισε να ξετυλίγεται.
«Το μόνο που θέλαμε ποτέ ήταν το καλό των ανθρώπων μας», δήλωνε το 2012 ο Renbao σε μεγάλο κινεζικό μέσο. Πλέον ήταν 83 ετών και συνταξιούχος, έχοντας κληροδοτήσει τη διακυβέρνηση του Huaxi στον γιο του, ως γραμματέας του κόμματος πάντα. Ο Renbao έδινε τώρα καθημερινά διαλέξεις περί κομμουνισμού, αν και τον Μάρτιο της επόμενης χρονιάς θα έφευγε από τη ζωή, στα 86 του χρόνια.
Τηρώντας προσεκτικές αποστάσεις τόσο από τον καπιταλισμό όσο και από τον κομμουνισμό, ο Renbao ήταν υπεύθυνος για όλο αυτό, για τα καλά και τα κακά του. Αυτός ήταν που πήρε την απόφαση να διαλύσει τις αγροτικές κολεκτίβες και να ενθαρρύνει τους κατοίκους να καλλιεργεί ο καθένας τα σπαρτά της αρεσκείας του.
Αυτός τους έκανε εργάτες και μετόχους στις χαλυβουργίες και τις κλωστοϋφαντουργίες του Huaxi, διατηρώντας ωστόσο το προνομιακό καθεστώς μόνο για τους τυχερούς 2.000 σχεδόν κατοίκους του. Γιατί 50 χρόνια αργότερα το Huaxi ήταν ένας δαφνοστεφανωμένος γίγαντας με πήλινα πόδια: στην κορυφή της ιεραρχίας ήταν οι εκλεκτοί κάτοικοι, αμέσως πιο κάτω οι εργάτες των γειτονικών χωριών και στον πάτο όλες αυτές οι δεκάδες χιλιάδες των μεταναστών εργατών που τροφοδοτούσαν το σοσιαλιστικό θαύμα παίρνοντας πίσω «ψίχουλα».
Οι εκλεκτοί ασχολούνταν τώρα με τον τουρισμό στα πολυτελή καταλύματα της κοινότητας με τις πανάκριβες προεδρικές σουίτες και τις εξαλλοσύνες που συναντάς σε μέρη σαν το Ντουμπάι. Κεντρικό αξιοθέατο, αυτός ο πανύψηλος πύργος που μοιάζει τόσο ξένος και παράξενος στην επίπεδη κορυφογραμμή της πολίχνης.
Κατά τη συλλογιστική του εμπνευστή Renbao όμως, ήταν ένα έργο εξόχως συμβολικό και δηλωτικό της διαφορετικής φιλοσοφίας που πνέει εδώ: οι άνθρωποι του Huaxi μπορούν να είναι εξίσου ανταγωνιστικοί με κάθε Κινέζο. «Το ψηλότερο κτίριο του Πεκίνου είναι το 328 μέτρων Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου», έλεγε στην «China Daily» λίγο πριν φύγει από τη ζωή, «το Huaxi θέλει να διατηρήσει το ίδιο ανάστημα με την Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος». Πόσο ήταν ο δικός του κοινοτικός πύργος που αποπερατώθηκε το 2011 με κόστος 430 εκατ. δολαρίων; Μα 328 μέτρα ακριβώς!
Κι όλο αυτό σε ένα χωριό με συνολική έκταση μικρότερη από 1 τετραγωνικό χιλιόμετρο. Τι ήταν -και είναι- αυτός ο ουρανοξύστης; Το πολυτελές και πεντάστερο Longxi International Hotel με τα 2.000 δωμάτια και τους 3.000 εργαζομένους που μαθαίνουν εδώ από πρώτο χέρι πώς μπορούν να πιάσουν την καλή.
Το σχεδόν καπιταλιστικό οικοδόμημα του Renbao υπέφερε πολύ κατά την Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο (1966-1976), όταν έπεσε στα χέρια των Κόκκινων Φρουρών, που τον περιέφεραν δεμένο στο χωριό ως «καπιταλιστή προδότη» και τον φυλάκισαν. Θα περνούσαν χρόνια και χρόνια για να ξαναβάλει το Huaxi του σε τροχιά ανάπτυξης και σίγουρα μετά τον θάνατο του «Τιμονιέρη» το 1976, μόνο που με τα χρόνια το όραμά του περί ελεύθερης αγοράς μπολιάστηκε με τον κινεζικό κομμουνισμό, σε αυτό το εκκεντρικό δείγμα παραγωγής.
To Huaxi, δυο ώρες δρόμος από τη Σανγκάη, ήταν τελικά πολύ καλό για να είναι αληθινό. Όχι μόνο οι πλούσιοι κάτοικοι χάνουν τα πάντα αν φύγουν ποτέ από το χωριό, μιας και τα περιουσιακά στοιχεία δεν τους ανήκουν (η «φυλακή» που λένε κάποιοι), αλλά μόνο οι «αληθινοί» αυτοί χωριανοί δικαιούνται μερίδιο της ευημερίας. Όλοι οι άλλοι λαμβάνουν το σύνηθες χαμηλό μεροκάματο του κινέζου εργάτη, δεν έχουν καμία πρόσβαση στις πρότυπες δομές υγείας και εκπαίδευσης και διαμένουν φυσικά εκτός του Θαύματος.
Αποκλειστική πρόσβαση στην πίτα των 14,4 δισ. δολαρίων που γεννά κάθε χρόνο το Huaxi έχουν αυτοί οι 2.000 νοματαίοι που αμείβονται κατά 40 φορές πάνω από τον μέσο κινέζο εργάτη. Έκθεση του 2011 του «Southern Weekly», ενός περιοδικού γνωστού για την ερευνητική του δημοσιογραφία, αποκάλυψε πως το Huaxi συντηρεί το οικονομικό του θαύμα προσαρτώντας συνεχώς γειτονικά χωριά και δημεύοντας τα περιουσιακά στοιχεία τους.
Εκείνη τη χρονιά, η κεντρική διοίκηση του Huaxi προσάρτησε μια κοινότητα 33.000 κατοίκων, χρησιμοποιώντας τα χρήματά της για τη συντήρηση του τρόπου ζωής των 2.000 αυτοχθόνων του χωριού. Η έκθεση κατέληξε πως καμία μέριμνα δεν πάρθηκε για το πώς θα ζήσουν αυτοί οι 33.000 άνθρωποι.
Η τελευταία αναφορά (του 2015) για το ποσοστό των μεταναστών που κινούν την οικονομία του Huaxi το ήθελε στο 95% του εργατικού δυναμικού της κοινότητας. Εκείνο συνεχίζει να ισχυρίζεται βέβαια πως «όλοι στο χωριό είναι πλούσιοι», ελέγχοντας αυστηρά τα τοπικά μέσα ενημέρωσης (όπως την εφημερίδα «People’s Daily» και το πρακτορείο «Xinhua News Agency») και απαγορεύοντας στους ντόπιους να μιλήσουν στους ξένους ανταποκριτές.
Και με τα ηχεία να διατυμπανίζουν συνεχώς στους δρόμους τον κομμουνιστικό αυτό παράδεισο και τις αφίσες να επαινούν τον μεγάλο Renbao, μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί ως μια πλουσιότερη εκδοχή της Βόρειας Κορέας…
